GALA staat voor Gezond en Actief Leven Akkoord. Het is in februari 2023 ondertekend door de VNG, het ministerie van VWS, Zorgverzekeraars Nederland en GGD GHOR Nederland. Er staan afspraken in over het bereiken van een gezonde generatie in 2040: weerbare, gezonde mensen die opgroeien, leven, werken en wonen in een gezonde leefomgeving met een sterke sociale basis.

Onze gezondheid is belangrijk. Gezondheid gaat iedereen aan. Niemand wil immers ongezond zijn. Maar er zijn hardnekkige gezondheidsachterstanden. In de ene regio nog groter (Zuid-Limburg!) dan de andere. Tegelijkertijd neemt de vraag naar zorg verder toe. Het voorkomen van gezondheidsproblemen is belangrijk om zorg te kunnen blijven garanderen. Door gezamenlijk resultaten en acties af te spreken werken alle partijen aan dezelfde gezondheidsdoelen. Dat is minder vrijblijvend en verantwoordelijkheden zijn helder. Zo is vastgelegd dat de partijen domeinoverstijgend moeten werken.

• Terugdringen van de gezondheidsachterstanden, via onder meer het programma Kansrijke Start
• Een gezonde fysieke leefomgeving die uitnodigt tot bewegen en ontmoeten
• Versterking van (de verbinding met) de sociale basis
• Een gezonde leefstijl
• Versterking van de mentale weerbaarheid en mentale gezondheid
• Vitaal ouder worden
• Domeinoverstijgende inzet vanuit een regionale preventie-infrastructuur

Gemeenten en zorgverzekeraars hebben een belangrijke taak in het uitvoeren van GALA. De opgaven zijn groot. Zorg-, preventie- en sociale partijen in een regio moeten samenwerken. Samen bouwen ze een stevig fundament voor preventie en gezondheid. Ze verbinden bestaande en nieuwe programma’s en activiteiten en zetten een solide sociale basis neer. Daarbij is een sterke regionale kennisinfrastructuur om kennis te ontwikkelen, delen en toe te passen onmisbaar.

Patricia Senden is procesregisseur GALA bij de GGD Zuid Limburg, patricia.senden@ggdzl.nl.

De eerste stap is het opleveren van een plan van aanpak voor de periode 2024-2026. Daarin beschrijft elke gemeente op hoofdlijnen hoe zij op een samenhangende, integrale wijze de gezondheid van haar inwoners gaat bevorderen. De Zuid-Limburgse gemeenten hebben ervoor gekozen om bij hun plan uit te gaan van een gezamenlijk vertrekpunt: een regionale, integrale visie op GALA met een lokale uitvoering. De GGD organiseert samen met de gemeenten themawerkgroepen die input hiervoor leveren. 

• Terugdringen gezondheidsachterstanden
• Kansrijke Start 
• Mentale gezondheid
• Gecombineerde leefstijlinterventie voor kinderen bij overgewicht & obesitas
• Gecombineerde leefstijlinterventie voor volwassenen bij overgewicht & obesitas
• Valpreventie
• Gezonde leefomgeving
• Opgroeien in een kansrijke omgeving & vroegsignalering alcoholproblematiek
• Één tegen Eenzaamheid (lokale coalities)
• Welzijn op Recept (WOR)
• Versterken kennis- en adviesfunctie GGD’en
• Coördinatie regionale aanpak preventie

Volgens het GALA-akkoord moet voor de 5 cursieve thema’s een ketenaanpak worden gevolgd.

Zuid-Limburg heeft ervoor gekozen om voor de thema's die in het verlengde liggen van de Trendbreuk en voor de 5 ketenaanpakken een regionale visie te schrijven. Daarin is opgenomen wat dit betekent voor de lokale uitvoering. Samen staan we sterker in deze complexe opdrachten. Van een aantal thema’s is nog niet duidelijk of het efficiënter is om ze regionaal aan te pakken. Of het belang van uniformiteit op Zuid-Limburgse schaal is nog niet duidelijk. Deze thema’s komen wel terug in het lokale plan van aanpak.

De gemeente is verantwoordelijk voor het indienen van het plan van aanpak.

Gemeenten sturen vóór 30 september 2023 hun integrale plan van aanpak (ondertekend door de gemandateerde wethouder) naar de kerngroep VNG/VSG via gezondenactiefleven@vng.nl en info@sportengemeenten.nl. De kerngroep geeft per e-mail advies over het plan.

Ja de tekst van de regionale visie kan 1 op 1 overgenomen worden in het lokale GALA plan van aanpak van de gemeente.

Voor 9 van de 15 thema’s is een regionale visie geschreven met de ambitie om regionaal samen te werken. Het plan van aanpak GALA is een integraal plan waarbij domeinoverstijgend en waar het kan regionaal wordt samengewerkt.

De VNG geeft aan dat je in het plan van aanpak kunt verwijzen met hyperlinks naar bestaande documenten (paginanummer toevoegen) en je kunt een bijlage toevoegen.

Aanmelden kan nog altijd bij patricia.senden@ggdzl.nl. Vanuit de regio Westelijke Mijnstreek worden nog leden gezocht voor de GALA themawerkgroepen.

IZA staat voor Integraal Zorgakkoord. Het is een overeenkomst tussen het ministerie van VWS, verschillende partijen in de zorg, zoals overkoepelende organisaties van huisartsen, ziekenhuizen, de geestelijke gezondheidszorg en de ouderenzorg, Zorgverzekeraars Nederland, de VNG en patiëntenorganisaties.

De vraag naar zorg blijft stijgen. Dat komt doordat we langer leven. Ook het aantal chronisch zieken en mensen met meerdere aandoeningen neemt toe. Door de vergrijzing zijn er steeds meer ouderen ten opzichte van het aantal werkenden. Juist ook in de zorg komen we handen tekort. Die tendens bestaat al langer, maar werd tijdens de coronacrisis extra zichtbaar. Mede hierdoor is het IZA tot stand gekomen. In het akkoord staat: het moet en kan beter in de zorg, anders lopen we vast.

Het doel van IZA is om de zorg in Nederland voor iedereen toegankelijk, kwalitatief goed en betaalbaar te houden.

Het IZA is een breed akkoord dat afspraken bevat over verschillende aspecten van de zorg in Nederland. Enkele belangrijke onderwerpen die aan bod komen zijn:

• Preventie: er wordt ingezet op het voorkomen van ziekten en gezondheidsproblemen door onder meer gezondheidsbevordering en leefstijladvies.
• Substitutie van zorg: er wordt gestreefd naar een betere afstemming van de zorg op de behoeften van patiënten, waarbij ook gekeken wordt naar alternatieve vormen van zorg, zoals e-health. 
• Innovatie: er wordt ingezet op vernieuwing en verbetering van de zorg door onder meer de ontwikkeling van nieuwe technologieën en digitale toepassingen.
• Kwaliteit en transparantie: er worden afspraken gemaakt over het verbeteren van de kwaliteit van zorg en het inzichtelijk maken van de prestaties van zorgverleners.

Dennis Muris is procesregisseur IZA bij de GGD Zuid Limburg, dennis.muris@ggdzl.nl.

Een regiobeeld bevat een inventarisatie en analyse van de gezondheidssituatie en zorgbehoeften van de inwoners van een regio. Er staan gegevens in over onder meer de gezondheidstoestand van de inwoners, leefstijl, het gebruik van zorg en de beschikbaarheid van zorgverleners en zorgvoorzieningen.

Het regiobeeld geeft inzicht in enerzijds de capaciteit en prestaties van de gezondheidszorg in de regio en anderzijds de prognoses en ontwikkelingen in zorgbehoefte en trends in leefstijl. Op basis van het regiobeeld wordt bepaald wat de belangrijkste opgaven in de regio zijn. Daarvoor wordt een regioplan opgesteld en worden doelen geformuleerd. Die doelen zijn niet vrijblijvend voor de betrokken partijen. Zij werken samen om de zorg in de regio te verbeteren. Het regioplan is een belangrijk instrument om de doelstellingen van het Integraal Zorgakkoord op lokaal en regionaal niveau te realiseren.

Zorgverzekeraars, gemeenten, zorgaanbieders, zorgprofessionals, vertegenwoordigers vanuit burgerperspectief (waaronder patiëntperspectief) en de overheid stellen in gezamenlijkheid basiscriteria op voor de regiobeelden. Zij bepalen dus samen wat er in het regiobeeld komt te staan. Daarnaast kan elke regio zelf prioritaire thema’s opnemen in het regiobeeld.

Op 1 juli 2023 moet er een door alle relevante IZA-partijen gedragen regiobeeld worden opgeleverd. 

De marktleider zorgverzekeraar (CZ in Zuid-Limburg) en de mandaat/centrumgemeente in een regio (gemeente Sittard-Geleen) moeten volgens IZA het initiatief nemen om tot een (geactualiseerd) regiobeeld te komen. Ze doen dit in afstemming met alle relevante IZA-partijen.

In IZA staat dat zorgverzekeraars en gemeenten niet-vrijblijvende regionale samenwerkingsafspraken maken over gezondheidsbevordering. Die worden via GALA uitgevoerd. Daaronder vallen ook afspraken over vijf ketenaanpakken die meerdere (gemeentelijke) domeinen beslaan.

• Kansrijke Start 
• Gecombineerde leefstijlinterventie voor kinderen bij overgewicht & obesitas
• Gecombineerde leefstijlinterventie voor volwassenen bij overgewicht & obesitas
• Valpreventie
• Welzijn op Recept (WOR)

Het gaat hier om ketenaanpakken gericht op preventie en gezondheid over domeinen heen (sociaal en medisch domein, wonen, onderwijs). Deze aanpakken bestaan uit meerdere onderdelen. Afhankelijk van het onderdeel is ofwel de zorgverzekeraar verantwoordelijk, ofwel de gemeente, ofwel er is een gezamenlijke verantwoordelijkheid. Goede afspraken tussen de beide financiers zijn essentieel om tot een effectief ketenaanbod te komen. Daarbij moeten de verschillende onderdelen van de aanpak aan elkaar verbonden zijn. Dat betekent dat (zorg)professionals uit de verschillende domeinen binnen een netwerk met elkaar moeten samenwerken en effectief naar elkaar doorverwijzen. 

Gemeenten kunnen in de eerste aanvraagperiode (2023-2026) of de tweede aanvraagperiode (2024-2026) gebruik maken van specifieke gelden. Het gaat om één of meer onderdelen van de Regeling specifieke uitkering sport en bewegen, gezondheidsbevordering, cultuurparticipatie en de sociale basis 2023–2026. Daarbij moeten gemeenten aan een aantal voorwaarden voldoen. Eén daarvan is het indienen van een integraal plan van aanpak 2024-2026.

Een begroting is niet nodig voor het plan van aanpak. Gemeenten hebben een inspanningsverplichting geen resultaatverplichting, zo geeft de VNG aan. Voor de financiële verantwoording moet wél een volledige onderbouwing worden aangeleverd.

Voor de volgende thema’s zijn de gelden structureel:

• Kansrijke Start
• Gecombineerde leefstijlinterventie bij overgewicht & obesitas kinderen
• Gecombineerde leefstijlinterventie bij overgewicht & obesitas volwassenen
• Valpreventie

Voor de andere thema's is dit nog niet bekend. Het is aan te raden ervan uit te gaan dat deze thema's via andere financiering geborgd moeten worden.

Bij de Brede regeling combinatiefunctionarissen. Gemeenten en Rijk hebben afgesproken dat de Rijksbijdrage 40% van het totaalbudget is van de investering voor functionarissen in het sport-, beweeg- en cultuurdomein. Gemeenten organiseren de overige 60% van dit bedrag binnen de financiële mogelijkheden die zij hebben. Dit geldt in het bijzonder voor de periode vanaf 2026, wanneer een nieuwe financieringssystematiek moet worden ingevoerd (bron VNG website).

Nee, de financiering van de diverse GALA onderdelen blijft lokaal. Afhankelijk van het thema zal de themawerkgroep een begroting opstellen voor de regionale aanpak.

In principe blijft dit ‘schot rondom de financiën bestaan; zorgverzekeraars zijn verantwoordelijk voor de financiering van de zorg uit de zorgverzekeringswet en de gemeenten zijn verantwoordelijk voor de financiering van het sociaal domein. In de themawerkgroepen rondom de 5 ketenaanpakken zal wel in gezamenlijkheid (gemeenten, zorgprofessionals en zorgverzekeraar) gekeken worden naar de mogelijkheden rondom de financiering van beide domeinen. Hierin heeft de zorgverzekeraar ook aangegeven om de onmogelijkheden/knelpunten rondom de financiering terug te koppelen naar het ministerie van VWS.